Ο Βαμβακάρης μέσα από τη φωνή του Γ. Νταλάρα

Moderators: Stelios Lambropoulos, theocharis

Stelios Lambropoulos
Posts: 218
Joined: Mon Aug 20, 2007 10:02 pm

Ο Βαμβακάρης μέσα από τη φωνή του Γ. Νταλάρα

Postby Stelios Lambropoulos » Sat Aug 12, 2006 1:08 pm

Βαμβακάρης, ρεμπέτικο, Νταλάρας. Χθες, σήμερα, αύριο. Ποιο είναι το μυστικό νήμα που συνδέει τραγούδια (μουσικές και στίχους) που έχουν τις ρίζες τους στα μέσα του 19ου αιώνα με τη σύγχρονη, μεταμοντέρνα, εποχή μας του 21ου αιώνα; Που οφείλεται η διαχρονικότητα και η διαρκής αποδοχή του Βαμβακάρη; Τι είναι αυτό που ωθεί τον Νταλάρα, έναν από τους μεγαλύτερους ερμηνευτές μας στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, να σκύβει και να επανέρχεται διαρκώς στα ρεμπέτικα τραγούδια και ιδιαίτερα σ’ αυτά του Βαμβακάρη; Και μάλιστα με τεράστια αποδοχή από το κοινό;


Το κείμενο μου το έστειλε ο φίλος Τάσος Π. Καραντής πέρυσι, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησητου Μάρκου. Δυστυχώς, διάφοροι λόγοι, δεν επέτρεψαν την ταχύτερη δημοσίευσή του.
Ο Τάσος Π. Καραντής είναι συγγραφέας του βιβλίου «Νίκος Μάθεσης, ο θρυλικός Τρελάκιας του ρεμπέτικου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ.


Ο ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΝΤΑΛΑΡΑ
-οι επανεκτελέσεις των τραγουδιών του Μάρκου από τον μεγάλο Έλληνα ερμηνευτή-

του Τάσου Π. Καραντή


Βαμβακάρης, ρεμπέτικο, Νταλάρας. Χθες, σήμερα, αύριο. Ποιο είναι το μυστικό νήμα που συνδέει τραγούδια(μουσικές και στίχους) που έχουν τις ρίζες τους στα μέσα του 19ου αιώνα με τη σύγχρονη, μεταμοντέρνα, εποχή μας του 21ου αιώνα; Που οφείλεται η διαχρονικότητα και η διαρκής αποδοχή του Βαμβακάρη; Τι είναι αυτό που ωθεί τον Νταλάρα, έναν από τους μεγαλύτερους ερμηνευτές μας στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, να σκύβει και να επανέρχεται διαρκώς στα ρεμπέτικα τραγούδια και ιδιαίτερα σ’ αυτά του Βαμβακάρη; Και μάλιστα με τεράστια αποδοχή από το κοινό;

Στη μουσική και στον λαϊκό πολιτισμό γενικότερα, τις “απαντήσεις” σε τέτοιου είδους ερωτήματα τις δίνει ο ίδιος ο Λαός με το ένστικτό του, που, στην περίπτωσή μας, τον κάνει να αγαπά και να σιγοτραγουδά εκείνα τα τραγούδια στις παρέες, στις ταβέρνες, στα γλέντια του. Νομίζουμε όμως ότι μια απόπειρα διερεύνησης και καταγραφής αυτής της διαδικασίας έχει την όποια ξεχωριστή σημασία της και συμβάλλει, έστω και κατ’ ελάχιστο, στην προσπάθεια μιας ολόπλευρης κατανόησης αυτού του είδους της ελληνικής λαϊκής μουσικής που ονομάζουμε ρεμπέτικο και τον βασικό ρόλο, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του, του Μάρκου Βαμβακάρη σ’ αυτό.



Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ

Το ρεμπέτικο τραγούδι διαθέτει μια μοναδική γοητεία, η οποία πηγάζει από τους τόπους της γέννησής του και την ίδια την αρχή του. Σύμφωνα με τους μελετητές του(ρεμπετολόγους) το ρεμπέτικο είναι το αστικό λαϊκό τραγούδι μιας περιόδου που καλύπτει σχεδόν έναν αιώνα(από τα μέσα του 19ου αιώνα ως τα μέσα του 20ου). Όσον αφορά την προέλευσή του έχουν δημιουργηθεί δύο “σχολές”. Για την μια “σχολή”, το ρεμπέτικο προέρχεται από μια συγκεκριμένη κοινωνική τάξη, το υποπρολεταριάτο των πόλεων, τις λούμπεν κοινωνικές ομάδες.1 Για την άλλη “σχολή”, το ρεμπέτικο είναι το τραγούδι που εξέφρασε τον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των ευρύτερων λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων.2 Είτε όμως ήταν, αρχικά, το τραγούδι του υποκόσμου και του κοινωνικού περιθωρίου, είτε ήταν το τραγούδι, ευρύτερα, των λαϊκών τάξεων και ομάδων, το ρεμπέτικο αποτέλεσε, ένα νέο είδος τραγουδιού που θα το ονομάζαμε το τραγούδι των πόλεων. Και βέβαια οι χώροι που το ρεμπέτικο έκανε την εμφάνισή του, όπως είναι τα λιμάνια, οι φυλακές, οι τεκέδες, οι φάμπρικες, οι ταβέρνες και οι λαϊκοί συνοικισμοί, εκπέμπουν, στις μέρες μας, μια γοητεία κι ένα μυστήριο. Από την δεκαετία του ’60, με την ανανέωση της τεχνολογίας της δισκογραφίας, ξεκίνησε, ουσιαστικά, και η αναβίωση του ρεμπέτικου με την ανατύπωση κλασικών ρεμπέτικων τραγουδιών από τους κορυφαίους ερμηνευτές μας Στέλιο Καζαντζίδη και Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Η αναβίωσή του αυτή συνεχίστηκε, δυναμικά κι εντατικά, τις επόμενες δεκαετίες, του ’70 και του ’80. Ο ρόλος του Νταλάρα σ’ αυτές τις δυο δεκαετίες της αναβίωσης ήταν πρωτοποριακός και πρωταγωνιστικός, όπως θα δούμε παρακάτω. Το ρεμπέτικο αναβίωνε πλέον μέσα από τις ρεμπέτικες κομπανίες(Αθηναϊκή, Οπισθοδρομική, Ονειρική, Ρεμπέτικη κ.τ.λ.) και μεμονωμένους καλλιτέχνες(Μπάμπης Γκολές, Αγάθωνας Ιακωβίδης, Μπάμπης Τσέρτος, Δημήτρης Κοντογιάννης, Γιάννης Λεμπέσης κ.ά.), ενώ ρεμπέτικα τραγούδια ηχογράφησαν, μετά τον Νταλάρα, και άλλα μεγάλα ονόματα του έντεχνου / λαϊκού τραγουδιού(Πουλόπουλος, Αλεξίου, Μητσιάς κ.ά). Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 άρχισαν να επανεκδίδονται οι παλαιές και σπάνιες πρώτες εκτελέσεις ρεμπέτικων τραγουδιών σε CD κι έτσι διευρύνθηκε το ακροατήριό του. Το ρεμπέτικο, “αποχαρακτηρισμένο” κι “αποκαταστημένο” πια, μεταφέρθηκε όμως, μ’ αυτόν τον τρόπο, σ’ έναν διαφοροποιημένο κοινωνικά χώρο. Ανήκει πλέον στη μουσική μας παράδοση κι αποτελεί στοιχείο της νεοελληνικής διασκέδασης που γοητεύει τις νέες γενιές.



ΜΑΡΚΟΣ Ο ΣΥΡΙΑΝΟΣ

«Γεια σου ρε Μάρκο Βαμβακάρη
καραβοκύρη Συριανέ…
Άστρα το στόμα σου γεμάτο
κι η αλφαβήτα σου μισή
όμως τα πάνω έφερνες κάτω
έτσι όπως ήξερες εσύ.


Γεια σου ρε Μάρκο Βαμβακάρη
μεγάλε και παντοτινέ.»

Έτσι περιγράφει τον Μάρκο Βαμβακάρη ο μεγάλος μας ποιητής Νίκος Γκάτσος3 και μέσα απ’ τους λίγους, λιτούς στίχους του μας δίνει την εικόνα, την ταυτότητα, αλλά και το διαχρονικό μεγαλείο του Βαμβακάρη.

Το φαινόμενο Βαμβακάρη έχει αναλυθεί επαρκώς στην ρεμπέτικη βιβλιογραφία και έχει αποτιμηθεί ο ρόλος του και η προσφορά του στην ιστορία του ρεμπέτικου. Η μοναδικότητα και η αυθεντικότητα των τραγουδιών του οφείλεται στο ότι, από το 1917 που ήρθε στον Πειραιά, ο φτωχός Συριανός, μεταφέροντας μέσα του τη λαϊκή κουλτούρα της Σύρου, άρχισε να τροφοδοτεί το έμφυτο ταλέντο του για τη δημιουργία(μουσική και στίχο) με νέες εμπειρίες κι ακούσματα. Γνώρισε το λιμάνι του Πειραιά και τη ζωή του, τους λαϊκούς ανθρώπους του μόχθου και του περιθωρίου, καθώς, κι αργότερα, τους μικρασιάτες πρόσφυγες. Εκεί, στον Πειραιά έμαθε μπουζούκι και ήταν από τους ελάχιστους γνώστες των κουρντισμάτων του μπουζουκιού και των “δρόμων” του ρεμπέτικου. Μ’ αυτά τα βιώματα ως υλικό δημιούργησε τα τραγούδια του τα οποία τα χαρακτήριζε η απλή, άμεση και δωρική τους έκφραση. Απλοποίησε το παίξιμο ενώ παράλληλα έγραψε ιδιαίτερα τραγούδια κωδικοποιώντας το ρεμπέτικο. Ο Μάρκος Βαμβακάρης συγκέντρωσε, σιγά-σιγά, όλα τα στοιχεία μιας πληθωρικής μουσικής προσωπικότητας : ήταν συνθέτης, στιχουργός και τραγουδιστής. Έπαιζε ο ίδιος(μπουζούκι), ενορχήστρωνε, μέχρι και χόρευε! Πρωτοέγραψε στίχους σε ηλικία 14-15 χρονών και συνέθεσε τα κλασικότερα ρεμπέτικα τραγούδια από το 1932 ως τα τέλη του ’60. Γι’ αυτό και δίκαια ο ιδιοφυής αυτός καλλιτέχνης θεωρήθηκε ως η βάση του ρεμπέτικου τραγουδιού, αφού όσοι ακολούθησαν πάτησαν πάνω στον Βαμβακάρη, και ο πιο γνήσιος εκπρόσωπός του που διαμόρφωσε αυτό το είδος τραγουδιού στη συγκεκριμένη εικόνα του που ξέρουμε σήμερα.

Η θεμελιακή και διαχρονική σημασία του Βαμβακάρη έχουν επισημανθεί από αρκετούς . Πιο καίρια όμως προέκτεινε κι επισήμανε την θεμελιακή σημασία του και την διαχρονική επικαιρότητά του ο Π. Κουνάδης, σημειώνοντας τα εξής : «Ο Μάρκος και η μεγάλη παρέα του ρεμπέτικου, ίσως να αποτελεί ακόμη και σήμερα την αιχμή του δόρατος μιας “αόρατης” λαϊκής ιδεολογίας, που σημαδεύει απ’ ευθείας στο υποσυνείδητό μας…».4



ΤΟ ΖΗΝ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥ ΖΗΝ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΝΤΑΛΑΡΑ

Ο Γιώργος Νταλάρας τη σχέση του με το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι την έχει διατυπώσει πολύ λακωνικά και ευφυή, γράφοντας πως γι’ αυτόν, όλη αυτή η υπόθεση, είναι «το ζην και το ευ ζην».5 Και πράγματι ο Νταλάρας το ρεμπέτικο και το λαϊκό τραγούδι “το έχει στο αίμα του” , λόγω οικογενειακών και, συνάμα, μουσικών καταβολών. Η μοναδικότητα του Νταλάρα στη σχέση ρεμπέτικο / λαϊκό – φωνή – μεταβίβαση στο Λαό, βρίσκεται αφενός σ’ αυτές τις καταβολές που φέρει και που αποτυπώνονται θαυμαστά στη φωνή του κι αφετέρου σ’ έναν “μαγικό” τρόπο μεταφοράς που διαθέτει, μέσω της φωνής του αυτής.

Αυτή η διαπίστωση φαίνεται πεντακάθαρα στις ερμηνείες που κατέθεσε στους δίσκους «Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά Απόστολο Καλδάρα»(1971) και «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι»(1975) σε τόσο νεαρή ηλικία, 22 και 26 χρονών αντίστοιχα. Ειδικά ο δίσκος «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι» χαρακτηρίστηκε προφητικός και τομή στη δισκογραφία, αφού έβαλε τον πρώτο σπόρο για να ανθίσει ξανά το ενδιαφέρον για το ρεμπέτικο και βέβαια υπήρξε μια τεράστια εμπορική επιτυχία, μια και το άλμπουμ αυτό ήταν το πρώτο πλατινένιο στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας. Όπως γράφτηκε, ο δίσκος αυτός «ήταν η αφορμή για να γίνει μόδα το ρεμπέτικο, να απλωθεί και να διαπεράσει όλες τις κοινωνικές τάξεις. Ήταν η αφορμή ώστε τα ρεμπέτικα που συνεχίστηκαν να ακούγονται όλη τη δεκαετία του ’80 με αμείωτη ένταση, επηρέασαν τη φόρμα του έντεχνου και του λαϊκού τραγουδιού της εποχής μας, που την περίοδο της χούντας είχε ξεστρατίσει προς…ανούσιες ελαφρολαϊκές κατευθύνσεις».6

Λίγα χρόνια αργότερα ο Νταλάρας συνέχισε την πρωτοπόρα ενασχόλησή του με το ρεμπέτικο παρουσιάζοντας ανέκδοτα ρεμπέτικα τραγούδια της Κατοχής στην ιστορική συναυλία του 1977 στην Καλλιθέα και κατόπιν σε δίσκο «Τα ρεμπέτικα της Κατοχής»(1980). Τι επόμενες δυο δεκαετίες αν και ασχολήθηκε, ως πολυτάλαντη και πολυσύνθετη μουσική προσωπικότητα, με διαφορετικού ύφους δουλειές, πάντα όμως επανερχότανε, με την πρώτη ευκαιρία, στο ρεμπέτικο(«Τα τραγούδια από το τηλεοπτικό αφιέρωμα στον Γιάννη Παπαϊωάννου»(συμμετοχή, 1983) και «Ασεβή τροπάρια»(συμμετοχή, 2000). Αποκορύφωμα στη σχέση του με το ρεμπέτικο ήταν τα δύο μεγάλα του αφιερώματα στον Μάρκο Βαμβακάρη και στον Βασίλη Τσιτσάνη, τα οποία και αποτυπώθηκαν δισκογραφικά(το 2003 και το 2004 αντίστοιχα) και με τα οποία, έχω την εντύπωση, ότι ο Νταλάρας ολοκληρώνει και σφραγίζει το προσωπικό του κεφάλαιο “ρεμπέτικο τραγούδι”.



«Πολύ ωραία τον είπες τον “Κάβουρα”»

Μ’ αυτόν τον έπαινο υποδέχτηκε την ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα, στο τραγούδι του «Ο Κάβουρας», ο ίδιος ο Μάρκος Βαμβακάρης. Αναφέρει σχετικά ο ίδιος ο Νταλάρας : «Θυμάμαι πολλά χρόνια πριν όταν με τον Δομένικο, νεαρά παιδιά, παίξαμε μαζί τα τραγούδια του, με τον Μάρκο παρόντα σε μια εκδήλωση για φοιτητές και τελειώνοντας μου είπε : “Μικρέ, πολύ ωραία τον είπες τον “Κάβουρα”, μπράβο σου!”. Είναι ένας έπαινος που τον κουβαλάω στο μυαλό μου, που τον κρατάω στη ψυχή μου ανάμεσα σε εκλεκτές μνήμες και αναφορές σε ανθρώπους και γεγονότα που όρισαν τη μουσική μου ζωή, που σχεδόν συμπίπτει με την υπόλοιπη ζωή μου.».7

Αν αυτή όμως είναι η πρώτη σχέση του Νταλάρα με τον Βαμβακάρη, η ουσιαστική του, και καταγεγραμμένη και δισκογραφικά, ξεκινά από το δίσκο «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι», όπου ο Νταλάρας ηχογραφεί για πρώτη του φορά τραγούδια του Βαμβακάρη. Συγκεκριμένα περιέχονται (3) τραγούδια του σ’ ένα σύνολο (26) επιλεγμένων ρεμπέτικων τραγουδιών, τα οποία παρουσιάζουν, ενδεικτικά, το, θεματικό, εύρος του ρεμπέτικου. Εδώ πλέον ο Νταλάρας ηχογραφεί στο στούντιο και τον αγαπημένο του «Κάβουρα», για την ερμηνεία του οποίου είχε επαινεθεί, όπως είδαμε παραπάνω, από τον ίδιο τον Μάρκο. Στον δίσκο αυτόν συμμετέχουν, παίζοντας μπουζούκι, και οι γιοι του Μάρκου Βαμβακάρη, ο Στέλιος και ο Δομένικος Βαμβακάρης.

Στη συνέχεια, μετά από μια πενταετία, στη διαρκή ενασχόληση του Νταλάρα με το ρεμπέτικο, παίρνει τη “σκυτάλη” ο δίσκος «Τα ρεμπέτικα της Κατοχής»(1980), όπου παρουσιάζονται ανέκδοτα, απαγορευμένα και “κομμένα”, από το τότε μεταπολεμικό και μετεμφυλιακό κράτος ρεμπέτικα τραγούδια(της δεκαετίας του ’40 κι ιδιαίτερα μετά το ’45). Πρόκειται για τραγούδια που μιλούν για την Κατοχή, την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο. Τα περισσότερα απ’ αυτά δεν ηχογραφήθηκαν, εξαιτίας της τότε λογοκρισίας, ποτέ και αφού συγκεντρώθηκαν από τον ερευνητή Κώστα Χατζηδουλή, παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά σε δίσκο από τον Γιώργο Νταλάρα. Στον δίσκο αυτό υπάρχει, σε πρώτη ηχογράφηση και εκτέλεση από τον Γιώργο Νταλάρα, και το θρυλικό «Χαϊδάρι», ένα τραγούδι του 1943 που ’χει τη δική του, ξεχωριστή, ιστορία. Ο Μάρκος αναφέρεται σ’ αυτό τόσο στην «Αυτοβιογραφία» του όσο και σε μια του συνέντευξη. Στην αυτογραφία του αναφέρει τα εξής : «…Μετά ξαναγύρισα στην “ Άμφισσα”. Εκεί παίζαμε όλα τα δικά μου τα προπολεμικά κομμάτια. Έγραψα εν τω μεταξύ και λίγα καινούργια τραγούδια. Ένα που πήγε πολύ καλά είναι το «Χαϊδάρι». Ζεϊμπέκικο νιαβέντι. Δεν το ’βγαλα σε δίσκο. Το ’λεγα στα πάρκα μέσα…».8


Ερώτηση για το “Χαϊδάρι” του τέθηκε και σε συνέντευξη που έδωσε το 1971, όπου εκεί ανέφερε και τους στίχους του τραγουδιού. Μεταφέρουμε εδώ το σχετικό απόσπασμα :

«Ερ.: Το “Χαϊδάρι” ήταν δικό σου;
Μ. : “Τρέξε μανούλα να με δεις, τρέξε για να με σώσεις”. Ε! Ναι. Αυτό δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε δίσκο. Είναι ζεϊμπέκικο. Είναι νιαβέντι. Έλεγα :

Τρέξε μανούλα να με δεις, τρέξε για να με σώσεις,
Κι απ’ το Χαϊδάρι μάνα μου να μ’ απελευθερώσεις.

Γιατ’ είμαι μελλοθάνατος και καταδικασμένος,
Είκοσι δυο χρονών παιδί στα σίδερα κλεισμένος.

Απ’ την οδό του Σέκερη με πάνε στο Χαϊδάρι,
Κι ώρα την ώρα καρτερώ, το χάρο να με πάρει.

Να δεις του χάρου το σπαθί, μανούλα που τα φέρνει,
Και τη ζωή του καθενός μάνα μου πως την παίρνει.

Και σαν με δεις μάνα νεκρό, να πεις στις άλλες μάνες,
Γιατί πονέσανε κι αυτές με πίκρες πιο μεγάλες.

Πως είδα τα παιδάκια τους στα σίδερα δεμένα,
Με την κατάδικη στολή, αδικοσκοτωμένα..».9



Όταν το 1974 ο Κ. Χατζηδουλής άρχισε να συγκεντρώνει τα ανέκδοτα ρεμπέτικα της Κατοχής ο Βαμβακάρης είχε πεθάνει και η μελωδία του τραγουδιού δεν είχε διασωθεί, τουλάχιστον στην αυθεντική της μορφή. Ο Χατζηδουλής απευθύνθηκε σε παλιούς οργανοπαίκτες που ήξεραν το τραγούδι, αλλά διαπίστωσε ότι ο ένας με τον άλλον το έπαιζαν διαφορετικά. Φαίνεται ότι ο χρόνος που ’χε περάσει από τότε που γράφτηκε(1943), σε συνδυασμό με το ότι δεν παιζόταν τα μετέπειτα χρόνια στα πάλκα, είχε σαν αποτέλεσμα να ξεχαστεί ή να αλλοιωθεί η μουσική του. Ακόμα κι ο γιος του Μάρκου, ο Στέλιος, τον πληροφόρησε ότι κι ο ίδιος ο Μάρκος δεν θυμόταν καλά τη μουσική του κι ότι είχε ξαναμελοποιήσει ο ίδιος τους στίχους του πατέρα του. Έτσι αποφασίστηκε να ηχογραφηθεί με τους στίχους του Μάρκου και τη μουσική του Στέλιου Βαμβακάρη, παρά να χρησιμοποιηθεί μιαν άλλη, αμφίβολη, μουσική που πιθανότατα δεν θα ήταν και η πραγματική.10 Έτσι το «Χαϊδάρι» ύστερα από 40 σχεδόν χρόνια ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά κι έμελλε, μ’ αυτή του τη μορφή, να αγαπηθεί και να τραγουδηθεί πολύ. Σ’ αυτό συνέβαλε τα μέγιστα και το γεγονός, ότι ο Νταλάρας, μετά από λίγα χρόνια, το ξαναέβαλε στον δίσκο του «Τα τραγούδια μου»(1983) με τις ζωντανές ηχογραφήσεις από τον «Ορφέα» κι έτσι μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι, αφού ο δίσκος αυτός ξεπέρασε σε πωλήσεις τα 700.000 αντίτυπα(!) και είναι ένας από τους 5 πιο εμπορικούς στην ιστορία της ελληνικής δισκογραφίας.11 Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ο Νταλάρας επανήλθε στον Βαμβακάρη και ιδιαίτερα στο, αγαπημένο από τον κόσμο, τραγούδι του «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν». Το πρωτοπαρουσίασε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 1994, στη σειρά εκδηλώσεων για το ελληνικό τραγούδι με τίτλο «…και με φως και με θάνατον ακαταπαύστως», σε σκηνοθεσία Κώστα Γαβρά, στην ενότητα «Από την παράδοση του ρεμπέτικου». Η παράσταση δε αυτή μαγνητοσκοπήθηκε και κυκλοφόρησε σε βιντεοκασέτα σε παραγωγή του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών(ΟΜΜΑ)12.


Τον επόμενο χρόνο, το 1995, το ξαναπαρουσίασε στην Παλιά Όπερα της Φραγκφούρτης μ’ έναν ειδικό όμως τρόπο, όπως θα ταίριαζε σ’ έναν τέτοιο χώρο, “χωρίς ρεύμα”(unplugged). Η συναυλία αυτή ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε σε δίσκο σε Ευρώπη κι Ελλάδα, “George Dalaras : live and unplugged”(EMI-1998), ο οποίος ξαναδιατέθηκε στην Ελλάδα μέσω του περιοδικού «ΔΙΦΩΝΟ» την επόμενη χρονιά, «ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ : Live and Unplugged»(1999). Στα «Ματόκλαδά σου λάμπουν» επανήλθε πάλι ο Νταλάρας το 2002, όταν τα ξαναηχογράφησε ζωντανά στην συναυλία – αφιέρωμα στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο οποίος ήταν κι ο πρώτος εκτελεστής του τραγουδιού(«ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΗ(ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ). Η ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΑΣ – MINOS/EMI, 2002).


Το 1997, όμως, ο Νταλάρας, ήδη είχε ξαναβάλει τραγούδια του Μάρκου(«Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά», «Ο Κάβουρας», «Χαϊδάρι») στην συλλεκτική έκδοσή του «Το μουσικό κουτί» και συγκεκριμένα στο διπλό CD «…Όταν ο χρόνος μετράει αλλιώς-ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ». Τα τραγούδια αυτά ήταν ηχογραφήσεις από τους δίσκους «50 χρόνια ρεμπέτικο τραγούδι» και «Ρεμπέτικα της Κατοχής». Και βέβαια, το 2000, είχε συμμετάσχει στα «Ασεβή τροπάρια». Η έκδοση αυτή, σε επιμέλεια – παραγωγή του Κώστα Χατζηδουλή, περιέχει 10 ρεμπέτικα τραγούδια, που, βάση της θεματολογίας τους, θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν από “χασισοπότικα” ως και “ελευθερόστομα”. Επειδή όμως το καθένα απ’ αυτά έχει τη μοναδικότητά του, τα 10 αυτά τραγούδια επιλέχτηκαν από τον Κ. Χατζηδουλή «με το κριτήριο του ερευνητή του ελληνικού Τύπου», όπως αναφέρει κι ο ίδιος στο σημείωμά του της έκδοσης, κι ονομάστηκαν, απλώς, “ασεβή τροπάρια”.13 Ανάμεσα στα τραγούδια αυτά περιλαμβάνονται και δυο τραγούδια του Βαμβακάρη, τα οποία τα ερμηνεύει ο Γιώργος Νταλάρας μαζί με τον, γιο του Μάρκου, Στέλιο Βαμβακάρη και τον Μιχάλη Δημητριάδη. Πρόκειται για τα : «Αν μ’ αξιώσει ο Θεός» και «Όσοι γινούν Πρωθυπουργοί».

Το 2002 κορυφώθηκε κι ολοκληρώθηκε η προσέγγιση του Γιώργου Νταλάρα στον Μάρκο Βαμβακάρη και τα τραγούδια του. Με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από το θάνατό του(1972-2002) διοργανώθηκαν 4 συναυλίες με τον τίτλο : «ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ : ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΡΚΟ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ, Από τη Σύρα στον Πειραιά – ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ», οι οποίες δόθηκαν στο θέατρο «Απόλλων» στην Ερμούπολη της Σύρου και στην Ηετιώνεια Πύλη στον Άγιο Διονύση στον Πειραιά.14 Η όλη προσπάθεια διοργανώθηκε από την «Πειραιώς Πολιτεία», τους Δήμους Νίκαιας, Δραπετσώνας, Ερμούπολης, Άνω Σύρου και Ποσειδωνίας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Αιγαίου. Επιτέλους ο Μάρκος Βαμβακάρης, με αφορμή τα 30χρονα του θανάτου του, τιμήθηκε από το ελληνικό κράτος πια, τόσο στον τόπο καταγωγής του τη Σύρο, όσο και στον Πειραιά όπου έζησε και δημιούργησε.15

Στις ιστορικές αυτές συναυλίες, εκτός από τον Γιώργο Νταλάρα, συμμετείχαν οι γιοι του Μάρκου, ο Στέλιος κι ο Δομένικος Βαμβακάρης, καθώς και οι : Θοδωρής Παπαδόπουλος και Χρυσούλα Χριστοπούλου. Τις συναυλίες προλόγισε ο Παναγιώτης Κουνάδης. Σ’ αυτές παρουσιάστηκε μια σειρά από τα σημαντικότερα, ομορφότερα, αλλά και ενδεικτικότερα τραγούδια του Μάρκου(γύρω στα 30 τραγούδια).

Ένα χρόνο μετά, το 2003, η όλη αυτή προσπάθεια ολοκληρώθηκε με την έκδοση των τραγουδιών που παρουσιάστηκαν σ’ αυτές τις συναυλίες, τα οποία είχαν ηχογραφηθεί ζωντανά, σ’ ένα διπλό CD. Η έκδοση έγινε από την MINOS – EMI και πιο συγκεκριμένα υπό την ετικέτα της Parlophone την οποία διευθύνει ο ίδιος ο Γιώργος Νταλάρας. Τα δικαιώματα του Νταλάρα από τις πωλήσεις του CD παραχωρήθηκαν στο Δήμο Ερμούπολης για την συντήρηση και την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών του θεάτρου «Απόλλων».

Η όλη έκδοση χαρακτηρίστηκε, και είναι, ιδιαίτερα προσεγμένη, μια και είναι εμπλουτισμένη με φωτογραφίες, βιογραφικά στοιχεία, αναμνήσεις του ίδιου του Μάρκου και, το κυριότερο, με τους στίχους των 28 τραγουδιών που περιλαμβάνονται σ’ αυτήν. Σύμφωνα με την κριτική «το ηχητικό μέρος έχει την αμεσότητα ενός ζωντανού προγράμματος, που δεν στηρίζεται μόνο στις φωνές, αλλά και στον γεμάτο και καλά αποτυπωμένο ήχο μιας ορχήστρας που πετάει», ενώ «ο Γιώργος Νταλάρας σέβεται απολύτως τα τραγούδια, ακολουθεί το πνεύμα τους, όπως και αυτό του δημιουργού τους, αποφεύγοντας επιμελώς την όποια “μοντέρνα” επέμβαση.».16

Τα 28 τραγούδια παρουσιάζονται αναλυτικά στην παρακάτω ενότητα της δισκογραφίας του Νταλάρα σε τραγούδια του Βαμβακάρη, όπως και το σύνολο των τραγουδιών του που έχει ερμηνεύσει ο Νταλάρας. Θα θέλαμε όμως εδώ να εστιάσουμε την προσοχή των αναγνωστών – ακροατών σε κάποια τραγούδια που, κατά την ταπεινή προσωπική μας άποψη, έχουν ερμηνευτεί με ξεχωριστή μαεστρία από τον Νταλάρα. Δε θα μπορούσαμε λοιπόν να μη σταθούμε στις γλυκές ερμηνείες του στα τραγούδια : «Φραγκοσυριανή», «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» και «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά», καθώς και στις ιδιαίτερες ερμηνείες του στα δύσκολα και απαιτητικά τραγούδια : «Τα όμορφα τα γαλανά σου μάτια», «Σκύλα μ’ έκανες και λιώνω», «Άτακτη» και «Αντιλαλούν οι φυλακές». Ιδιαίτερα ταιριαστό επίσης είναι το δέσιμό του με τη Χρυσούλα Χριστοπούλου(μια ξεχωριστή φωνή) στο ντουέτο του τραγουδιού «Να πεθάνεις». Τέλος, το τραγούδι «Ο καλόγηρος» αποτελεί την κορυφαία, ίσως, στιγμή του CD και μια από τις κορυφαίες ερμηνείες του Νταλάρα.

Η “σχέση” Βαμβακάρη –Νταλάρα, αν γινόταν μια προσπάθεια οριοθέτησής της, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αμφίδρομη. Τα μεν τραγούδια του Βαμβακάρη αποκτούν μια νέα διάσταση μέσα από τις ερμηνείες του Νταλάρα, ο δε Νταλάρας κερδίζει συνολικά σαν μουσικός, μέσα από την ενασχόλησή του μ’ αυτά. Τη “σχέση” αυτήν την έχει διατυπώσει και ο ίδιος ο Νταλάρας : «…Αρχίζοντας τις πρόβες γι’ αυτό το αφιέρωμα στο Μάρκο “φορτωθήκαμε” μ’ ένα “ βάρος” γλυκό και εύηχο και εύγεστο και λυτρωτικό, σαν κρασάκι, σα μετάληψη. Λέω κάτι που μόνο οι μουσικοί και πιο πολύ οι μπουζουξήδες μπορούν να το καταλάβουν : Ενώ είναι χρέος μας-σα μουσικοί- να ταξιδεύουμε τα τραγούδια του, μας ταξιδεύουν αυτά. Μας σηκώνει στις πλάτες του και μας ταξιδεύει.».17

Και βέβαια η “σχέση” αυτή έχει και σημαντικές προεκτάσεις. Ο Βαμβακάρης και τα τραγούδια του αποτελούν, πια, αδιαίρετο τμήμα της μουσικής ιδιοσυστασίας του Νταλάρα, ένα από τα πολλά συστατικά της αξίας του αλλά και της επιτυχίας του όλες αυτές τις δεκαετίες. Ο Νταλάρας πάλι μέσα από τις ερμηνείες του περνάει όλα αυτά τα χρόνια(από τη δεκαετία του ’70) τα τραγούδια του Βαμβακάρη(και τα ρεμπέτικα γενικότερα) στις νεότερες γενιές αλλά και τα ταξιδεύει σ’ όλο τον κόσμο, στους Έλληνες της διασποράς κι όχι μόνο. Κι αυτό το ταξίδι του στο μουσικό σύμπαν του Βαμβακάρη αποτελεί χρέος του αλλά, παράλληλα, και τιμή. Γιατί η μαγεία, η αυθεντικότητα, η λαϊκή αξία και η δυναμική των τραγουδιών του Μάρκου Βαμβακάρη, είναι τόσο μεγάλη, που όποιος μουσικός ασχοληθεί μαζί τους οδηγείται, όσον αφορά το δημιουργό τους, στο ίδιο συμπέρασμα που οδηγήθηκε κι ο Νταλάρας : «…αντί να τον τιμάμε μας τιμάει».18



Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΜΑΡΚΟ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ

Η ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ Γ. ΝΤΑΛΑΡΑ ΣΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ-ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ

Εδώ παρουσιάζεται χρονολογικά και αναλυτικά η δισκογραφία του Γιώργου Νταλάρα σε τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη. Συνολικά έχει ηχογραφήσει 27 τραγούδια του(στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται και οι παραπάνω της μιας εκτελέσεις ενός τραγουδιού του) σε 8 δίσκους του. Στον κατάλογο αυτό καταγράφονται μόνο τα τραγούδια, από τους παρακάτω δίσκους, που έχει ερμηνεύσει ο Νταλάρας, είτε μόνος του είτε με τη συνοδεία άλλων(οι οποίοι και σημειώνονται), κι όχι τα τραγούδια που έχουν ερμηνεύσει άλλοι, συμμετέχοντες, τραγουδιστές στον ίδιο δίσκο. Στα τραγούδια αυτά, τόσο η μουσική όσο και οι στίχοι, είναι του Μάρκου Βαμβακάρη, εκτός μεμονωμένων εξαιρέσεων, οι οποίες και αναφέρονται.

-«50 ΧΡΟΝΙΑ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ»(1975 / MINOS)
1) Όλοι οι ρεμπέτες
2) Ο Κάβουρας
3) Για σένα μαυρομάτα μου

-«ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ»(1980 / MINOS)
1) Χαϊδάρι(Μουσική : Στέλιος Βαμβακάρης, Στίχοι : Μάρκος Βαμβακάρης)

-«ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΜΟΥ / ΖΩΝΤΑΝΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΦΕΑ»(1983 / MINOS)
1) Χαϊδάρι

-«ΤΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΚΟΥΤΙ» / «ΟΤΑΝ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΜΕΤΡΑΕΙ ΑΛΛΙΩΣ-ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ»(1997 / MINOS-EMI)
1) Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά
2) Ο Κάβουρας
3) Χαϊδάρι

-«GEORGE DALARAS : LIVE & UNPLUGGED»(1998 / EMI)
1) Τα ματόκλαδά σου λάμπουν

-«ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ : LIVE & UNPLUGGED»(1999 / EMI – ΔΙΦΩΝΟ, συνοδευτικό CD με το τεύχος 49 του μουσικού περιοδικού “ΔΙΦΩΝΟ”)
1) Τα ματόκλαδά σου λάμπουν

-«ΑΣΕΒΗ ΤΡΟΠΑΡΙΑ»(2000 / VIRGIN)
1) Αν μ’ αξιώσει ο Θεός(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας-Στέλιος Βαμβακάρης- Μιχάλης Δημητριάδης)
2) Όσοι γινούν πρωθυπουργοί(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας-Στέλιος Βαμβακάρης-Μιχάλης Δημητριάδης)

-«ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΡΗΓΟΡΗ(ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ). Η ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΣΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΑΙ ΦΙΛΙΑΣ(2002 / MINOS – EMI)
1) Τα ματόκλαδά σου λάμπουν

«ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ : ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΡΚΟ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ»(2003 / MINOS-EMI-PARLORHONE)
1) Φραγκοσυριανή(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
2) Τα ματόκλαδά σου λάμπουν
3) Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
4) Θα ’ρθω να σε ξυπνήσω(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
5) Έλα να πάμε εκεί που λες(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
6) Τα όμορφα τα γαλανά σου μάτια(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
7) Μικρός αρραβωνιάστηκα(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας – Στέλιος Βαμβακάρης- Δομένικος Βαμβακάρης-Θοδωρής Παπαδόπουλος, Β΄ φωνή : Χρυσούλα Χριστοπούλου)
8) Σκύλα μ’ έκανες και λιώνω
9) Στο Φάληρο που πλένεσαι(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
10) Κάθε βράδυ θα σε περιμένω(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
11) Να πεθάνεις(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας-Χρυσούλα Χριστοπούλου)
12) Άτακτη
13) Ο καλόγηρος
14) Αλεξανδριανή(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
15) Ρίξε τσιγγάνα τα χαρτιά(μουσική : Μάρκου Βαμβακάρη, Στίχοι : Γιώργου Φωτίδα)
16) Τα καραβοτσακίσματα(ερμηνεύουν οι : Γιώργος Νταλάρας και χορωδία*)
17) Αντιλαλούν οι φυλακές

*Χορωδία είναι όλη η παρέα του πάλκου, ο Στέλιος Βαμβακάρης, ο Δομένικος Βαμβακάρης, ο Θοδωρής Παπαδόπουλος, η Χρυσούλα Χριστοπούλου και ο Γιώργος Νταλάρας.



ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1) Βλ. : α) Ηλίας Πετρόπουλος, «Ρεμπέτικα τραγούδια», εκδ. Κέδρος, Αθήνα 19966, β) Στάθης Δαμιανάκος, «Κοινωνιολογία του ρεμπέτικου», εκδ. Ερμείας, Αθήνα 1976 και «Παράδοση ανταρσίας και λαϊκός πολιτισμός», εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 1987.
2) Βλ. : Παναγιώτης Κουνάδης, «Εις ανάμνησιν στιγμών ελκυστικών-κείμενα γύρω από το ρεμπέτικο»(τόμοι Α και Β), εκδ. ΚΑΤΑΡΤΙ, Αθήνα, 2003.
3) Βλ. στο ένθετο του δίσκου των Σταύρου Ξαρχάκου(μουσική) και Νίκου Γκάτσου(στίχοι) «Τα κατά Μάρκον»(1991) με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα και συγκεκριμένα το τραγούδι «Γράμμα στον Μάρκο Βαμβακάρη».
4) Μια αρκετά πλήρη ερμηνευτική ανάλυση του Βαμβακάρη παρουσιάζεται στο ανωτέρω(βλ. σημ. 2) έργο του Π. Κουνάδη.
5) Βλ. στο ένθετο του CD «ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΤΣΙΤΣΑΝΗ- Ό,τι κι αν πω δεν σε ξεχνώ»(2004).
6) Βλ. Ξ. Ραράκος, στην ειδική έκδοση της «Καθημερινής», σε συνεργασία με τον ΜΕΛΩΔΙΑ FM 99,2, «100 ΔΙΣΚΟΙ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥΣ»(29/6/2003), σελ. 34.
7) Βλ. στο ένθετο του CD «ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΛΑΡΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΑΡΚΟ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗ»(2003).
8) Βλ. Μάρκος Βαμβακάρης, Αυτοβιογραφία(επιμέλεια Α. Κάϊλ), εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα 19782, σελ. 207.
9) Τη συνέντευξη την έδωσε το Φλεβάρη του 1971 στους δημοσιογράφους Γιάννη Κουνάδη και Ελισάβετ Κουνάδη με βάση ερωτηματολόγιο που είχε φτιαχτεί στο Παρίσι, στα χρόνια της Χούντας, από τον Παναγιώτη Κουνάδη. Η συνέντευξη αυτή πρωτοδημοσιεύτηκε το 1974 στο περιοδικό «Τετράδιο»(τεύχος 3, Αύγουστος 1974) και αναδημοσιεύτηκε στη συλλογή κειμένων γύρω από το ρεμπέτικο του Παναγιώτη Κουνάδη(«Εις ανάμνησιν στιγμών ελκυστικών», εκδ. ΚΑΤΑΡΤΙ, Αθήνα 2003,Τόμος Α΄ σελ. 24-37).
10) Βλ. στο ένθετο του δίσκου «Ρεμπέτικα της Κατοχής»(1980).
11) Βλ. : α) Πέτρος Δραγουμάνος, «Οδηγός Ελληνικής Δισκογραφίας,1950-1997», εκδ. Νέα Σύνορα – Λιβάνη, Αθήνα 19974 , β) στο ένθετο των remasters του Γιώργου Νταλάρα(κείμενο Γιώργου Τσάμπρα).
12) Η παράσταση πραγματοποιήθηκε τον Ιούνη(25-30) του 1994 στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και επαναλήφθηκε και τον επόμενο χρόνο(1995).
13) Βλ. στο ένθετο του CD «Ασεβή τροπάρια»(2000).
14) α) 27,28,29 Σεπτέμβρη 2002 : Θεάτρο «Απόλλων»(Ερμούπολη Σύρου), β) 2 Οκτώβρη 2002 : Ηετιώνεια Πύλη(Άγιος Διονύσης Πειραιάς).
15) Βλ. περισσότερες λεπτομέρειες στα προγράμματα των ανωτέρω(βλ. σημ. 14) συναυλιών.
16) Βλ. κριτικές του CD στις εφημερίδες «ΤΑ ΝΕΑ»(1-11-2003) και «ΤΟ ΒΗΜΑ»(9-11-2003).
17) Βλ. ό.π. σημ. 7.
18) Βλ. ό.π. σημ. 17

Return to “Παρουσιάσεις”

Who is online

Users browsing this forum: No registered users and 15 guests